پرسش: حکم شرعی اوراق بهادار صکوک چیست؟
بسمه تعالى
اگر مشارکت واقعی و با رعایت شرایط معتبر در عقد شرکت باشد اشکال ندارد، و کل سود حلال است .
و در غیر اینصورت باید جهت تصحیح تصرف در سود پرداختی از بانکهای دولتی به حاکم شرع مراجعه شود، بنابراین در فرضى که سپرده گذار شرط سود نکند اگر سودى به او داده شود معظم له اجازه مى دهند که آن سود مجهول المالک را تملک کنند مشروط بر این که نصف سود را به فقراى متدین صدقه بدهند.
واما سود بانکها و مؤسسات غیر دولتى را به هیچ عنوان نمى توان مالک شد ولى اگر انسان شرط سود نکند وبداند که اصحاب سرمایه راضى به تصرف او در این سود اند هرچند شرعا مالک نباشد - که معمولا چنین است - مى تواند در آن مال تصرف کند و اگر با ان چیزى بخرد مالک آن مى شود.
موفق باشید
وسائل الشیعة ؛ ج17 ؛ ص13
بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ التِّجَارَةِ
21856- 1- «5» مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ «6» عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَرْکُ التِّجَارَةِ یَنْقُصُ الْعَقْلَ.
اگر بانک معامله ربوى نداشته باشد اشکال ندارد و اگر داشته باشد در صورتى خرید سهام بانک یا نگهدارى آن جایز است که به اداره بانک اطلاع دهد که او به عنوان یک سهام دار با انجام معاملات ربوى نسبت به سهم خود از سرمایه بانک موافق نیست هر چند بانک به آن ترتیب اثر ندهد ، که بدین وسیله از گناه معاملات ربوى خلاص مى گردد. و سودى که نصیب او مى گردد اگر مال ربوى بوده که به عنوان سود از مردم گرفته اند باید همه آن را به فقراى متدین صدقه بدهد و چنانچه ربا با اموال معاملات صحیح بانک مخلوط شده باشد مى تواند نصف آن را تملک کند و نصف دیگر آن را به فقیر متدین صدقه بدهد و چنانچه سهام مذکور را بفروشد و سودى به دست بیاورد آن سود حلال است.
توضیحی برای جلد 2 ص 52 کتاب دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه عموم القاعده لمورد استصحاب النجاسه.
برای یک شی سه حالت متصور است :
گاه حالت سابقه شی را از لحاظ طهارت و نجاست نمیدانیم
گاه میدانیم که حالت سابقه شی طهارت بوده و الان شک در طهارت ان داریم.
گاه میدانیم که حالت سابقه نجاست بوده و الان شک در نجاست ان داریم
برخی بزرگان نظیرایت الله سیستانی مد ظله قاعده ای بنام مقاصه نوعیه را قبول دارند و قاعده الزام را به شکل معروف ان مورد نقد قرار داده اند . در تقریرات درس حضرت استاد ایت الله شهیدی مد ظله نیز این مطلب مورد بحث واقع شده و نکاتی از ان در پاورقی تقریرات فقه العقود ایشان منعکس شده است .
مقاصه نوعیه یا الزام ؟
قسمتی از تقریرات درس ایت الله محمد جواد فاضل لنکرانی درباره ایاتی که ممکن است ناظر به قاعده الزام باشند.