این مطلب برگرفته از کلام ایت الله سبحانی است و در بحث جابریت عمل مشهور نسبت به سند ضعیف موثر است
کتب قدماء بر دو قسم است: در بعضی از کتب، مؤلفین سندهای روایت را حذف کردند و متن روایت را فتوی قرار دادند. ما به هفت کتاب از این قبیل اشاره می کنیم:
با این حال یک سری از کتاب ها وجود دارد که استدلالی است مانند:
مرحوم مجلسی میفرماید که: در أوائل سنّ خود مایل بودم که نماز شب بخوانم، لکن قضاء بر ذمّه من بود، به واسطه آن احتیاط میکردم. خدمت شیخ بهائی رحمه الله عرض نمودم، فرمودند: وقت سحر نماز قضاء بخوان سیزده رکعت. لکن در نفسم چیزی بود که نافله خصوصیّت دارد. فریضه چیز دیگری است. شبی از شبها بالای سطح خانه خود بین نوم و یقظه بودم، حضرت قبلة الْبَرِیّة امام المسلمین حجّة الله علی العالمین عجّل اللهُ فَرَجَه و سَهّلَ مَخْرَجَه را دیدم در بازار خربزه فروشان اصفهان در جنب مسجد جامع. با کمال شوق و شعف خدمت سراسر شرافت آن بزرگوارعالیمقدار ـ علیه الصّلوة و السّلام ـ رسیدم، و از مسائلی سؤال نمودم که از جمله آن مسائل خواندن نماز شب بود که سؤال نمودم فرمودند: بخوان! بعد عرض نمودم: یابن رسول الله صلی الله علیه وآله همیشه دستم به شما نمیرسد! کتابی به من بدهید که بر آن عمل نمایم! فرمودند: برو از آقا محمّد تَاجَا کتاب بگیر! گویا من میشناختم او را. رفتم و کتاب را از او گرفتم، و مشغول به خواندن آن بودم و میگریستم. یک دفعه از خواب بیدار شدم، دیدم در بالای سطح خانه خود هستم. کمال حُزن و غُصّه بر من روی داد.
ادامه مطلب ...برخی از مطلعین نقل کرده اند : مقتل مقرم از لحاظ سند از کتاب نفس المهموم خاتم المحدثین شیخ عباس قمی ره قوی تر است ، و کتاب " المقتل الحسینی الماثور " از جناب استاد محمد جواد طبسی مقتلی روایی است. اگر چیزی در نفس المهموم نقل نشده باشد احتمال عدم صحت و استناد آن زیاد است ، بدلیل روش نویسنده محترم آن در نوشتن کتاب. زیرا داب محدّث قمی ره بر این بوده که ضعیف ترین روایاتی که قابلیت استناد را دارند ، مطرح فرمایند.
به عنوان ادای امانت مطلب مهمی را اینجا مینویسم که برای اهل دانش و فضل بسیار مهم است :
به طور اتفاقی از حجت الاسلام شیخ علی بهجت مد ظله درباره اثار پدر بزرگوارشان مرحوم ایت الله العظمی محمد تقی بهجت ره سوال کردم ، ایشان فرمودند :
جلد 4 اصول ایشان دارد کار میشود و البته دوره اصول ایشان کامل نیست. ( سه جلد ان قبلا چاپ شده )
یک دوره هم فقه از صلات تا جهاد دارند که هنوز چاپ نشده.
حاشیه بر مکاسب ایشان هم بیش از 15 سال قبل ( قبل از سال 80) در اختیار کسی قرار دادم تا ظرف مدت دو سا ل انرا اماده چاپ کند اما تا کنون این شخص بد عهدی میکند و انرا تحویل نمیدهد.
مقداری نیز تقریرات اساتید ایشان مثل مرحوم اصفهانی ره به قلم ایت الله بهجت ره موجود است که هنوز چاپ نشده.
همچنین یکی از شاگردان محقق اصفهانی بنام " عماد رشتی " که به گفته خود محقق اصفهانی ره بهترین و ملاترین شاگردش بوده در اختیار مرحوم ایت الله بهجت ره بوده که البته خود " عماد رشتی " ان تقریرات را به ایشان میسپارد. گویا عماد رشتی افضل شاگردان محقق اصفهانی محسوب میشده.
همچنین مرحوم علامه محمد حسن الهی برادر بزرگتر علامه محمد حسین طباطبایی صاحب المیزان نیز مقداری تقرارات از اساتید خود – ظاهرا از نائینی و اصفهانی و دیگران – داشته که انرا به ایت الله بهجت ره میسپارد.
علامه طباطبایی بعد از درگذشت همسرشان کمی احساس تنهایی میکنند و برادرشان به قم میایند تا نزد ایشان زندگی کنند اما اخوی ایشان نیز از دنیا میرود و علامه طباطبایی یک حالت تنهایی و به اصطلاح عوامانه حالت بی کسی پیدا کنند. روزی ایت الله بهجت ره دیدن ایشان میرود و اظهار میکنند که تقریرات اخوی شما - یعنی علامه محمد حسن الهی – نزد این جانب است اگر مایل باشید انرا برای شما بیاورم.
علامه طباطبایی از این مطلب متعجب میشوند که چطور تقریرات اخوی ایشان در اختیار ایت الله بهجت ره است.
گویا غرض ایت الله بهجت ره هم این بوده که علامه با دیدن اثار مخطوط اخویشان کمی از حس تنهایی و غم از دست دادن همسر و اخوی شان کاسته شود.
بعد از فوت علامه طباطبایی ره این اثار خطی - و شاید برخی اثار مخطوط دیگر خود ایشان - در کتابخانه علامه طباطبایی ره دیده نمیشود و بعدا معلوم میشود که این اثار توسط یک روحانی نما که به منزل ایشان رفت و امد داشته سرقت شده . ( ظاهرا برخی افراد این شخص را میشناسند و اثار هم موجود است ).
تذکر مهم :
حقیر این مطلب را به عنوان ادای امانت و ادای دین نسبت به میراث گذشتگان بیان کردم و ان چه ذکر کردم به صورت شفاهی شنیده ام و چون امکان یادداشت برداری نبود بعدا و با کمک گرفتن از حافظه انرا یادداشت کرده ام .لذا احتمال فراموشی یااشتباه برخی جزئیات وجود دارد.
اهمیت اثار فقهی اصولی فقیه و فیلسوف بزرگ ، شیخ محمد حسین اصفهانی برای اهل دانش و بینش بسیار حائز اهمیت است و ای کاش که این میراث گرانسنگ به زیور نشر اراسته میشد.
استاد مددی (حفظه الله):
شیخ طوسی کتاب «نهایه» را در فقه ماثور یا فقه روایی نوشت و بعد هم خود مرحوم شیخ طوسی کتاب «مبسوط» را در فقه تفریعی نوشت که: به ذهن ما می‌آید قویا که: کتاب مبسوط یک کتابی است مال یکی از سنی ها و شافعی مسلک هم باید باشد هر کسی بوده. شیخ سعی کرده متن را از او بگیرد و تفریعات آن را طبق فقه شیعه بنویسد. و حالا نمی‌دانیم یا یک کتاب بوده یا دوتا کتاب بوده. یا همان کتاب هم مشوّه بوده، چون متاسفانه این کتاب مبسوط شیخ مشوّه است. هم تکرار دارد هم بحث هایش نظام ندارد.
و یک احتمال کلی هست که عده‌ای از آثار شیخ -مثل رجال ایشان و فهرست ایشان و مبسوط ایشان. نه مثل نهایه، نهایه درست است- هنوز ترتیب نهایی داده نشده. یعنی کأنما معلومات را نوشته اما هنوز جمع و جور نهایی نکرده. خود رجال شیخ هم این عیب را دارد، فهرست شیخ هم همینطور. احتمالا شیخ اینها را در این دفتر می نوشته: اصحاب امام صادق، در این دفتر اصحاب امام کاظم...؛ اینها را می‌نوشته تا اینها را تنظیم نهایی بکند...
پ ن : این مطلب در تلگرام برای حقیر فرستاده شد و منبع اصلی انرا پیدا نکردم.
یکی از کرامات شهید اول و ثانی - رحمهما الله - این است که کتابشان مورد پسند اهل علم واقع شده است، هر چند وسطند یعنی نه تام الاستدلال است و نه بدون استدلال. شرح لمعه کتاب پر برکتی است، بعضی از اهل علم که فقط شرح لمعه تدریس می کردند. مثلا سیزده دوره تدریس کرده بودند، در نجف و کربلا هم بعضی از اهل علم متن لمعه را حفظ بوده اند.
کتاب شرح لمعه، استدلال تام نیست، ولی فتوای محض هم نیست، مع ذلک خیلی پر برکت است، چند صد سال است که طلاب علوم دینی در حوزه های علمیه به درس، مباحثه و مطالعه ی آن اشتغال دارند. صاحب جواهر رحمه‌الله می فرماید: فقه روضه بالاتر از کتاب مسالک او است.
شهیدین - رحمهماالله - عمر کم و کوتاهی داشتند و مع ذلک چه قدر عمرشان برکات داشت، و چه تالیفات نافع و سودمندی از خود به جا گذاشتند. آن ها برای ما حجتند، تا عمر خود را به غفلت و بطالت نگذرانیم. البته توفیق چیز دیگری است که خداوند متعال نصیب هر کس نمی کند.
در محضر ایت الله بهجت. به نقل از شبکه الامین الحسنین ع
یکی از بهترین منابع برای اطلاع از اجماعات قدما کتاب " التنقیح الرائع " فاضل مقداد ره است ، نام کامل کتاب : التنقیح الرائع لمختصر الشرایع است و نام کامل نویسنده : حلی ، مقداد بن عبد الله سیوری ( متوفی 826 ه ق ) است . این کتاب در چهار جلد به چاپ رسیده.
کتاب التنقیح الرائع در زمان خود از نظر استقراء تام کلمات فقهای بزرگی هم چون سید مرتضی (م ۴۳۶ ق)، شیخ مفید (م ۴۱۳ ق)، شیخ طوسی (م ۴۶۰ ق)، ابن ادریس (م ۵۹۸ ق)، علامه حلی (۷۲۶ ق)، شهید اول (م ۷۸۶ ق)، و حتی نظریات محقق حلی (م ۶۷۶ ق)، در الشرایع و سایر کتاب‌های وی، کم نظیر است. احاطه مؤلف به تمام آثار شیخ طوسی، علامه حلی و شهید اول این کتاب را دارای ارزشی وافر کرده است.