مقاله ای که به تازگی درباره قتل عمد نوشته ام در حقیقت تقریری از مباحث استاد معظم حجه الاسلام قائنی مد ظله است که البته نواقص ان منتسب به بنده است نه استاد محترم.
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم اجمعین
موضوع بحث : تعریف قتل عمد چیست؟
فقها – رضوان الله علیهم – مقدار دیه را چه در قتل عمد و چه در قتل شبه عمد و خطا صد شتر میدانند و لکن سوال این است که صد شتری که به عنوان دیه ی قتل شبه عمد پرداخت میشود از لحاظ سن و نوع چه تفاوتی با صد شتری که در قتل خطا و عمد پرداخت میشود دارد؟
همچنین امروز که شتر مالیتش به نسبت زمان سابق کمتر شده در فرض تغلیظ دیه چه باید کرد؟
مقاله ی ذیل در مقام بیان راهکار حقوقی مساله است.
بسم الله الرحمن الرحیم
و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم اجمعین
بررسی مساله 207 مبانی تکملة المنهاج / مهلت پرداخت دیه در قتل شبه عمد
بحث در این است که دیه ی قبل شبه عمد در چه مدت زمانی قابل استیفا است؟ (یک ؛ دو یا سه سال ؟یا قول به تفصیل؟ )در مساله سه نظر است و ما ابتداءا کلمات فقها – رضوان الله علیهم – را مطرح کرده و سپس به نقد و بررسی آنها مینشینیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
در این نوشته ازچهار مساله بحث میشود :
اول : مهلت پرداخت دیه ی عمد از سوی جانی چقدر است؟
دوم : مبدء شروع سال در پرداخت دیه از سوی جانی چه زمانی است؟ ( بنابراین که بگوییم جانی تا یکسال مهلت پرداخت دارد)
سوم : آیا ولی دم ولایت در قسط بندی پرداخت دیه دارد یا خیر؟ مثلا بگوید هر ماه فلان مقدار پرداخت کن تا سر یکسال تمام مقدار دیه پرداخت شده باشد.
چهارم : بر فرض که ولی دم ولایت در تقسیط دیه در طول سال داشته باشد به چه معیار و ملاکی میتواند تقسیط کند؟
بسم الله الرحمن الرحیم
و الحمد لله رب العالمین و صل الله علی محمد و آله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم اجمعین
بحث در بررسی مقدار دیه است، بسیاری از فقهاء در پرداخت دیه ،جانی را مخیر بین اصناف سته :::: صد شتر ، دویست ،گاو، هزار گوسفند ، هزار دینار، ده هزار درهم ، یا دویست حلّه میدانند، حال سوال این است که هر یک از این اصناف اصلی براسه هستند یا همه ی اینها بدل از شتر میباشند و قیمت انها نباید از صد شتر کمتر باشد؟ برای تبیین مساله طبق روش فقها ابتدا نگاهی به کلمات اصحاب می اندازیم :
در سال 1392 استادبزرگوار ما بحث صلوة مسافر را شروع کردند که از اولین مباحث ایشان مساله اصالة التمام بود که بر خلاف مشهور فقها ایشان اصالة التمام را ناتمام دانستند. یکی از دوستان ما این بحث را مکتوب کردند . استاد فرموده اند:
بحث اوّل: شبهه حکمیّه غیر مفهومیّه: مثل اینکه در سفر های تلفیقی، صدق مسافر قطعی است، ولی شکّ می کنیم که نماز او قصر است یا تمام؟
در اینجا دو دیدگاه وجود دارد:
مرحوم آیت الله خوئی در مسئله 252 فرموده اند:(لو أراد إصلاح سفینة حال سیرها فغرقت بفعله، کما لو أسمر مسماراً فقلع لوحة أو أراد ردم موضع فانهتک، ضمن ما یتلف فیها من مال لغیره أو نفس. أمّا ضمان المال: فللإتلاف المستند إلى فعله، و أمّا ضمان النفس: فلأنه داخل فی القتل الشبیه بالعمد)[1]
استاد: طبق ضابطه روایات در اقسام قتل، این مثال از قسم خطای محض است، نه شبه عمد؛ زیرا در اینجا قصد ضرب به شخص نیست تا قتل شبه عمد شود، بلکه قصد اصلاح کشتی را داشته است.
5-مبانی تکملة المنهاج؛ ج42موسوعة، ص: 302
مقاله ای که به تازگی درباره قتل عمد نوشته ام در حقیقت تقریری از مباحث استاد معظم حجه الاسلام قائنی مد ظله است که البته نواقص ان منتسب به بنده است نه استاد محترم.
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم اجمعین
موضوع بحث : تعریف قتل عمد چیست؟
آیا همچنان که شارع در شبه عمد اصطلاح خاصی دارد ، در عمد هم چنین است یا خیر؟ پس اگر از روایات خصوصیت خاصی در تعریف عمد استفاده نشد باید به عرف مراجعه کرد مادامی که در اصطلاح شارع مفهومی مغایر با ان ملاحظه نشود. بر همین اساس مقتضای صناعت این است که مادامی که اجماع بر خلاف تغایر بین اصطلاح شرع و عرف نباشد پس باید در موارد شک به همان معنای عرفی مراجعه کرد. البته در این مساله اجماعی منعقد نیست و بر فرض هم اگر اجماعی درکار باشد اگر نگوییم مدرکی است لااقل محتمل المدرک است.