استعمال حروف جاره به جای یکدیگر

 هر گاه حرف جری به معنای حرف جر دیگر استعمال شود : مثلا " علی " که برای استعلا است به معنای مجاوزه استعمال شود ( اذا رضیت علیّ ) : در این صورت سه مبنی وجود دارد :

الف : برخی گویند این حرف جر در مثل اذا رضیت علیّ ، وضع شده برای مجاوزه.

ب : حرف جر برای یک معنی وضع شده مثلا " باء " برای الصاق و " علی " برای استعلا و .... و لکن اکنون استعمال در غیر ما وضع له شده  که میشود مجاز. قرینه مجاز هم فعل یا شبه فعل ( متعلـَق ) است.

ج : در این صورت  نه استعمال حقیقی است و نه مجازی بلکه مثلا  حرف " علی " در مثال ما  ، نایب از " عن " میباشد کما اینکه در مفعول مطلق  و در مثال سقیا نایب از سقاک الله  است نه اینکه سقیا استعمال در سقاک الله شده باشد و این مبنی برای کوفییون و سیوطی است.

ایا عالمون جمع عالم است ؟

گفته شده که عالـَمون جمع عالـَم است و لکن سیوطی در شرح اشعار ابن مالک گوید : این قول رد شده زیرا عالمون فقط بر عقلا دلالت دارد اما عالم بر غیر عقلا نیز دلالت دارد چون عالم اسم است  برای غیر خدا و ما سوی الله در حالی که جمع باید از معنای مفرد بیشتر باشد.

ن ک به : ابتدای کتاب سیوطی " النهجة المرضیه".

شاه قبل و شاه بعد

برخی ها را رضا شاه و برخی ها را شاه رضا مینامند. گفته شده که بین این دو گونه تعبیر فرق است. اگر کلمه " شاه " مقدم شود به معنای "سید" است و دلالت دارد بر اینکه آن شخص از بنی هاشم و فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها است اما اگر کلمه ی " شاه " در اخر کلمه اضافه شود به همان معنای معروف سلطان و حاکم است.

مثلا پادشاهان صفوی که بنا به نقلی "سید" بوده اند را ، با تقدم کلمه " شاه " استعمال میکنند : شاه اسماعیل ، شاه سلطان حسین ، شاه عباس ...

اما سایر پادشاهان نظیر قاجاریه و پهلوی و افشاریه را که " سید" نبوده اند چنین بکار میبرند : محمد شاه ، رضا شاه ، نادر شاه ...

از دقت در این نکته معلوم میشود که چرا بسیاری از امامزادگان دارای پیشوند " شاه " هستند و معنای شاه هم به معنای سید است نه معنای معروف. : به نام چند امامزاده دقت کنید : شاه عبدالعظیم الحسنی ( شهر ری ) شاه جمال ( قم ) شاه سید علی ( قم ) و ...

اسم و مشتقات و مشابهات ان در قران کریم

اسم ،الاسم ، اسماء ، الاسماء، اسمه ،  در قران کریم

اسماء در قرآن :

1. الأعراف : 71   قالَ قَدْ وَقَعَ عَلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ رِجْسٌ وَ غَضَبٌ أَ تُجادِلُونَنی‏ فی‏ أَسْماءٍ سَمَّیْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُکُمْ ما نَزَّلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرینَ
2. یوسف : 40   ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِهِ إِلاَّ أَسْماءً سَمَّیْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُکُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ
3. النجم : 23   إِنْ هِیَ إِلاَّ أَسْماءٌ سَمَّیْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُکُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدى‏

الاسماء در قرآن

1. البقرة : 31   وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِکَةِ فَقالَ أَنْبِئُونی‏ بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ 
2. الأعراف : 180   وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ فَادْعُوهُ بِها وَ ذَرُوا الَّذینَ یُلْحِدُونَ فی‏ أَسْمائِهِ سَیُجْزَوْنَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ
3. الإسراء : 110   قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبیلاً 
4. طه : 8   اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ 
5. الحشر : 24   هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ 

الاسم در قران:

1. الحجرات : 11   یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى‏ أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ 

اسم در قرآن

1. المائدة : 4   یَسْئَلُونَکَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّباتُ وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُکَلِّبینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ اللَّهُ فَکُلُوا مِمَّا أَمْسَکْنَ عَلَیْکُمْ وَ اذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِسابِ 
2. 
   الأنعام : 118   فَکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ بِآیاتِهِ مُؤْمِنینَ 
   الأنعام : 119   وَ ما لَکُمْ أَلاَّ تَأْکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ قَدْ فَصَّلَ لَکُمْ ما حَرَّمَ عَلَیْکُمْ إِلاَّ مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَیْهِ وَ إِنَّ کَثیراً لَیُضِلُّونَ بِأَهْوائِهِمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدینَ 
3. الأنعام : 121   وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ الشَّیاطینَ لَیُوحُونَ إِلى‏ أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ 
4. الأنعام : 138   وَ قالُوا هذِهِ أَنْعامٌ وَ حَرْثٌ حِجْرٌ لا یَطْعَمُها إِلاَّ مَنْ نَشاءُ بِزَعْمِهِمْ وَ أَنْعامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُها وَ أَنْعامٌ لا یَذْکُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا افْتِراءً عَلَیْهِ سَیَجْزیهِمْ بِما کانُوا یَفْتَرُونَ 
5. الحج : 28   لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فی‏ أَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى‏ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهیمَةِ الْأَنْعامِ فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقیرَ 
6. الحج : 34   وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى‏ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهیمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتینَ 
7. الحج : 36   وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فیها خَیْرٌ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْها صَوافَّ فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ کَذلِکَ سَخَّرْناها لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ 
8. الحج : 40   الَّذینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیراً وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیزٌ 
9. الرحمن : 78   تَبارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ 

10. المزمل : 8   وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتیلاً 

11. الإنسان : 25   وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَ أَصیلاً 

12. الأعلى : 1   سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى 

13. الأعلى : 15   وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى 

اسمه در قران :

1. البقرة : 114   وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ وَ سَعى‏ فی‏ خَرابِها أُولئِکَ ما کانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ 
2. آل‏عمران : 45   إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ 
3. مریم : 7   یا زَکَرِیَّا إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ اسْمُهُ یَحْیى‏ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِیًّا 
4. النور : 36   فی‏ بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ 
5. الصف : 6   وَ إِذْ قالَ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ یا بَنی‏ إِسْرائیلَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْراةِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتی‏ مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جاءَهُمْ بِالْبَیِّناتِ قالُوا هذا سِحْرٌ مُبینٌ 

..............................

جمعا 27 مورد

فرق اب با والد

فرق اَب با والد و والده: 

در لغت قرآنی که عربی مبین است، والد و والده آنکسی است که فرزند از آنها متکون و متولد است که در حقیقت پدر و مادرند نه اب که به معنی اصل به وجه اعم و متکفل امور شخص و معانی دیگر قریب بدانها است. مثلا الولد سر أبیه این اب، والدین هر دو را شامل است.* وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ* (انعام 75) این اب والد نیست و ابراهیم مولود او نیست. این نکته از فص محمدی فصوص الحکم و شرح قیصری بر آن استفاده شده است. و شواهد آیات و روایات در این مورد

بسیار است. .

.

.

هزارویک نکته، نکته ۶۰۳ علامه حسن زاده املی مد ظله

تفاوت های بدل و عطف بیان

تحقیق زیر از آقا سید محسن منافی، دوست پژوهشگر گرامی است :

........

بسم الله الرّحمن الرّحیم

« تأمّلی در تفاوت های عطف بیان وبدل»

چکیده: بحث عطف بیان و بدل در میان مباحث نحوی، از بحث هایی است که نحویّون در این دو نوع تابع، اختلاف پیدا کرده و دو دسته شده اند: مشهور علماء، قائل به فرق معنوی و لفظی میان این دو می باشند و بعضی از علماء مانند سیبویه و رضی، عطف بیان را زیر مجموعه ی بدل دانسته اند. حال می خواهیم به تفصیل این نظریّات و فَرق های مذکور بپردازیم. فرق های لفظی و معنوی ادّعاء شده بین این دو، هشت فرق می باشد که در این رساله به توضیح آن می پردازیم و در پایان این مقاله، اثبات می شود که هیچ از یک فرق های ادّعا شده صحیح نمی باشد و نظر صحیح، این است که عطف بیان قسمی از بدل است.

کلید واژگان: بدل- عطف بیان- توابع- تفاوت های لفظی- تفاوت های معنوی.

ایا الّا - ELLA- به معنی غیر استعمال میشود

گفته اند یکی از معانی "الّا" معنای "غیر" است و همیشه الّا و مابعدش صفت واقع میشود و دلالت بر مغایرت موصوف و اسم مابعد میکند. موصوف ان هم همیشه یا نکره است یا اسم جمع شبیه نکره. ( اسم جمع شبیه نکره اسمی است که در یکی از دو جزه جمع و نکره بودن شبیه ان باشد)

ابن هشام در مغنی برای این معنی " الا" به ایه ی شریفه ی " لو کان فیهما آلهه الا الله لفسدتا" مثال میزند و دلیلشان هم این است که چاره ای نداریم که " الا " به معنی " غیر " باشد هم از جهت معنی و هم از جهت لفظ.

از جهت معنایی " الّا باید به معنی غیر باشد زیرا اگر" الّا" به معنی " استثناء " باشد معنی چنین میشود :