توضیح اصطلاحات رجالی

بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد و اله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم

وضعیت سند

  

 1-ارزیابى‏

در این بررسى روایات به 5 گونه تقسیم مى‏شوند:

 صحیح

سندى است که تمام سلسله‏ى راویان سند امامى عادل ضابط بوده و سند به معصوم ع منتهى گردد.

 موثق

سندى است که حداقل یک نفر از سلسله‏ى راویان سند، غیر امامى توثیق شده باشد و سایر افراد سند امامى عادل ضابط باشند و سند به معصوم ع منتهى گردد.

 حسن

سندى است که حداقل یک نفر از سلسله‏ى راویان سند، امامى ممدوح توثیق نشده باشد و سایر افراد سند امامى عادل ضابط باشند و سند به معصوم ع منتهى گردد.

 معتبر

خبرى است که اعتبار آن به جهتى مانند تکرر اسناد به طور اجمال ثابت شده است.

 ضعیف

سندى است که اعتبار آن از جهت اوصاف راویان ثابت نشده باشد.

 2-اتصال‏

هر سند از جهت اتصال یا عدم اتصال به معصوم ع یکى از این چهار صورت را دارد:

 مسند

 سندى است که در آن نام تمام سلسله‏ى راویان سند بدون ابهام ذکر شده و سند به معصوم ع منتهى مى‏گردد.

مثال :

محمد بن یحیى عن أحمد بن محمد بن عیسى عن علی بن حدید عن مرازم عن أبی عبد الله ع (کافی 1: 59/1)

 مرفوع‏

سندى است که در آن نام یک یا چند نفر از سلسله‏ى راویان ذکر نشده باشد.

مثال :

علی بن محمد عن سهل بن زیاد رفعه قال قال أمیر المؤمنین ع (کافی 1: 20/13)

 مرسل

سندى است که در آن از یک یا چند نفر از سلسله‏ى راویان با تعابیر مبهمى چون «بعض أصحابنا» یاد شده باشد.

مثال :

علی بن محمد عن أحمد بن محمد بن خالد عن أبیه عن بعض أصحابنا عن أبی عبد الله ع (کافی 1: 28/33)

 موقوف

سندى است که به معصوم ع منتهى نمى‏گردد و از معصوم ع نه با اسم خاص و نه با ضمیر ذکرى به میان نیامده است.

مثال :

محمد بن یعقوب عن علی بن إبراهیم عن أبیه عن ابن أبی عمیر و غیره (تهذیب الأحکام 7: 269/1155)

 3-نوع سند

 عادى

سندى است عارى از هر گونه عطف، تحویل، تعلیق، وجود ضمیر در ابتداى سند، و...

مثال:

محمد بن یحیى عن أحمد بن محمد عن ابن فضال عن یونس بن یعقوب عن منصور بن حازم قال قلت لأبی عبد الله ع... (کافی 3: 348/3)

 تعلیق

حذف نام یک یا چند راوى از ابتداى سند به اتکاء اسناد قبل، بدون اینکه به قسمت محذوف سند با عباراتى چون بهذا الإسناد یا ضمیر اشاره شود.

مثال :

أبو علی الأشعرى عن محمد بن عبد الجبار عن صفوان بن یحیى عن العیص بن القاسم...

صفوان بن یحیى عن عبد الله بن مسکان (کافی 4: 128/2و3)

 تحویل

نوعى از عطف در سند که یک طبقه را بر یک طبقه عطف نمى‏کند بلکه گاه یک طبقه را بر دو طبقه و گاه چند طبقه را بر چند طبقه عطف مى‏کند.

مثال :

الف - عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد و أبو داود عن الحسین بن سعید...

دراین مثال «أبو داود» عطف بر «عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد»شده است.

ب - علی بن إبراهیم عن أبیه و محمد بن إسماعیل عن الفضل بن شاذان جمیعا عن ابن أبی عمیر

در این مثال «محمد بن إسماعیل عن الفضل بن شاذان» عطف بر «علی بن إبراهیم عن أبیه» گردیده است. 

 عطف

منظور عطف یک طبقه بر یک طبقه به وسیله‏ى واو مى‏باشد.

مثال :

محمد بن الحسن و علی بن محمد عن سهل بن زیاد... (کافی 1: 32/ 1)

دراین مثال «علی بن محمد» عطف بر «محمد بن الحسن»شده است.

 ضمیر

منظور از این تعبیر اسناد مشتمل بر ضمیر است به این معنى که در ابتداى سند به جاى نام راوى ضمیر به کار رفته است.

مثال :

محمد بن یحیى عن أحمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن القاسم بن محمد...

و عنه عن أحمد بن محمد عن عثمان بن عیسى... (کافی 3: 315/ 20و21)

 تذییل

گاه در پایان یک روایت به نقل دیگرى از همان روایت اشاره مى‏شود. در این گونه موارد معمولا قسمت مختص سند دوم در ذیل روایت اول آورده شده است و با عباراتى نظیر «مثله» به اتحاد آخر سند دوم با سند اصلى اشاره شده است.

مثال :

محمد بن یحیى و غیره عن أحمدبن محمد بن عیسى عن الحسین بن سعید عن ابن أبی عمیر عن جمیل بن دراج عن ابن الطیار عن أبی عبد الله ع (کافی 1: 161/ 1)

محمد بن إسماعیل عن الفضل بن شاذان عن ابن أبی عمیر عن جمیل بن دراج مثله (کافی 1: 162/ ذیل 1)

 اشاره

حذف تمام یا قسمتى از ابتداى سند با اتکا به سند قبل و اشاره به قسمت محذوف با عباراتى نظیر «بهذا الإسناد»

مثال :

علی بن إبراهیم عن محمد بن عیسى عن یونس بن عبد الرحمن عن ابن بکیر....

و بهذا الإسناد عن یونس... (کافی 1: 163/4و5)

 تردید

منظور از این تعبیر عطف به وسیله‏ى حرف عطف «أو» مى‏باشد.

مثال :

عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن ابن محبوب عن معاویة بن وهب أو معاویة بن عمار عن أبی عبد الله ع (کافی 2: 210/ 7)