نمونه سوالات کفایة الاصول .ابتدای بحث مفاهیم ( ابتدای المقصد الثالث ) تا انتهای بحث مجمل و مبین

بسم الله الرحمن الرحیم

نمونه سوالات کتاب کفایة الاصول از ابتدای بحث مفاهیم ( ابتدای المقصد الثالث ) تا انتهای بحث مجمل و مبین ( انتهای المقصد الخامس ) همراه با پاسخ نامه . شماره صفحات از کتاب کفایة الاصول ج 2 با حاشیه زارعی سبزواری طبع جامعه مدرسین میباشد. سوال 1 – 8 – 20 عبارت میباشد.

 

1 – با توجه به عبارت  : أنّ النزاع فی ثبوت المفهوم و عدمه فی الحقیقة إنّما یکون فی أنّ القضیّة الشرطیّة أو الوصفیّة أو غیرهما هل تدلّ بالوضع أو بالقرینة العامّة على تلک الخصوصیّة المستتبعة لتلک القضیّة الاخرى أم لا؟[1]

 زیر محل نزاع در باب مفاهیم در اصل وجود مفهوم است یا در حجیت ان ؟ ص 95

ج : نزاع در باب مفاهیم در اصل وجود مفهوم است نه در حجبت ان . لذا گفته شده نزاع صغروی است و نه کبروی.

2 – مراد از انتفاء حکم در باب مفاهیم ، انتفاء سنخ حکم است یا شخص حکم ؟ توضیح دهید.ص 105

ج : مراد انتفاء سنخ حکم است نه شخص ان زیرا شخص حکم با انتفاء شرط حتما از بین خواهد رفت و در شکی در ان نیست فقط بحث در این است که با انتفاء شرط ایا ممکن است این حکم به سبب دیگری همچنان باقی باشد یا خیر.

3 – برخی برای اثبات اینکه جمله شرطیه ظهور در علت منحصره دارد به تبادر تمسک کرده اند. نظر صاحب کفایه در این زمینه چیست ؟ ص 98

ج : چنین تبادری وجود ندارد زیرا لازم می اید جملات شرطیه در موارد بسیاری که در غیر علیت منحصره بکار رفته است استعمال مجازی باشد.

4- مراد از انتفاء حکم در باب مفاهیم ، انتفاء سنخ حکم است یا شخص حکم ؟ توضیح دهید.ص 105

ج : مراد انتفاء سنخ حکم است نه شخص ان زیرا شخص حکم با انتفاء شرط حتما از بین خواهد رفت و در شکی در ان نیست فقط بحث در این است که با انتفاء شرط ایا ممکن است این حکم به سبب دیگری همچنان باقی باشد یا خیر.

5- در صورتی که شرط متعدد و جزا واحد اما قابل تعدد باشد ( اذا بلت فتوضا ، اذا نمت فتوضا ) نظر صاحب کفایه و مشهور چیست ؟ ص 111 و 114

ج : عدم تداخل مسببات رعایت میشود و باید وضو گرفت.

6- برخی برای نفی مفهوم وصف به آیه شریفه : "و ربائکم اللاتی فی حجورکم " تمسک کرده اند. صاحب کفایه ره چه جوابی به این استدلال میدهد ؟ص 120

ج : استعمال وصف در غیر مفهوم با وجود قرینه ایرادی ندارد و همچنین قائلین به مفهوم وصف در جایی که وصف غالبی است را دارای مفهوم نمیدانند و مورد ایه شریفه از قبیل وصف غالبی است و به این دلیل مفهوم ندارد.

7- در مساله مفهوم وصف محل نزاع در کدام وصف است ؟ ص 121

ج : وصف اخص یا اخص من وجه  و ماده افتراق فقط از ناحیه موصوف باشد

8- عبارت زیر در بحث مفهوم غایت را توضیح دهید ؟ ص 124

و التحقیق: أنّه إذا کانت الغایة بحسب القواعد العربیّة قیدا للحکم کانت دالّة على ارتفاعه عند حصولها  و أمّا إذا کانت بحسبها قیدا للموضوع فحالها حال الوصف فی عدم الدلالة،

ج : در صورتی که غایت قید حکم باشد مفهوم دارد یعنی اگر غایت محقق شود حکم مرتفع میشود ولی اگر غایت قید موضوع باشد مثل وصف ، دلالت بر مفهوم ندارد.

9 – " بل " اضرابیه در چه صورت دلالت بر حصر دارد ؟ ص 130

ج : اضراب در مقام ابطال مطلبی باشد که قبلا اثبات شده.

10- عام مخصص در باقیمانده بعد از تخصیص حجت است یا خیر؟ توضیح دهید. ص 146

ج : عام به حجیت خود باقی است هم در مخصص متصل و هم در مخصص منفصل مگر در مورد مخصص متصل نسبت به فردی  که نمیدانیم جزء  خاص است یا جزء عام . مثل مرتکب صغیره در مثال اکرم العلماء الا الفساق

11- در صورت اجمال مصداقی مخصصص لبی ،‌ ایا میتوان در موارد شک به عام رجوع کرد ؟ چرا ؟ ص 155

ج : (اگر دلیل لبی واضح است حکم مخصص متصل را دارد) ، اما اگر دلیل لبی واضح نیست عام در موارد شک و اجمال حجت است  زیرا ظهور و حجیت عام به قوت خود باقیست و هیچ مانعی بر سر راه ظهور و حجیت ان نیست. ( نیازی به ذکر قسمت داخل پرانتز نیست)

12 - عمل به عام قبل از فحص از مخصص جایز است یا خیر ؟ ص 165

ج : اگر عام در معرض تخصیص باشد قبل از فحص از مخصصص عمل به عام صحیح نیست اما در غیر این ان میتوان قبل از فحص از مخصص به عام عمل کرد.

13 - فحص در باب عام و خاص با فحص در باب اصول عملیه چه فرقی دارند؟ ص 166

ج : فحص از مخصص در باب عام خاص در حقیقت فحص از مزاحم حجیت عام است زیرا عام مقتضی حجیت را داراست فقط میخواهیم ببینیم ایا این مقتضی حجیت مزاحمی دارد یا خیر اما در باب اصول عملیه فحص از محصص در حقیقت فحص از خود حجیت است زیرا اصول عملیه در صورتی حجت هستند که دلیلی در کار نباشد و با بودن دلیل اصلا اصول عملیه مقتضی برای حجیت ندارند.

14- استثنایی که بعد از چند  جمله امده ظهور در رجوع به کدامیک از ان جملات دارد ؟ص 186

ج : ظهور در رجوع به جمله اخیر دارد نه همه جمله ها.

15- طبق نظر صاحب کفایه ره آیا با خبر واحد عام کتابی تخصیص زده میشود یا خیر ؟ لااقل یک دلیل ذکر شود ؟ ص 188 و 189

ج : تخصیص زده میشود به دو دلیل ( ذکر یک مورد کافیست) : الف : سیره اصحاب به عمل به اخبار احاد در قبال عمومات کتاب بوده و از این سیره ردعی هم نشده.   ب : اگر تخصیص کتاب بواسطه اخبار احاد صحیح نباشد لازمه اش طرح حجیت اخبار احاد است زیرا کمتر خبر واحدی وجود دارد که مخالف عمومات کتاب نباشد.

16- ثمره فرق بین تخصیص و نسخ چیست ؟ ص 198

ج : بنابر تخصیص عام از اول مورد اراده جدی مولا نبوده و و بطور کلی از تحت عام خارج است و خاص عنوان مبینیت دارد اما بنابر نسخ تا قبل از نسخ خاص داخل در عام و محکوم به حکم ان بوده است.

17- مقدمات حکمت چند مورد است ؟ نام ببرید. ص 213

ج : سه مورد است : الف : متکلم در مقام بیان تمام مراد باشد و نه در مقام اجمال یا ابهام ب : قرینه ای در مقام نباشد. ج : قدر متیقنی در مقام تخاطب نباشد.

 18- اگر لفظ مطلق دارای جهات مختلف باشد ، مثل لفظ رجل که از جهات مختلف ممکن است اطلاق داشته باشد ( از جهت ایمان و کفر شامل مسلمان و غیر مسلمان و از جهت رنگ پوست شامل سیاه و سفید و ... است ) ، آیا میتوان از جهات مختلف از ان اطلاق گیری کرد ؟ توضیح دهید. ص 219

ج : بله ، به شرطی که مقدمات حکمت در ان جهت وجود داشته باشد. و به عبارت دیگر : در هر جهتی که مقدمات حکمت تمام باشد اطلاق گیری صحیح است اما از جهاتی که مقدمات حکمت در ان مورد تمام نیست و در مقام اهمال است نمیتوان اطلاق گیری کرد.

19- اگر مطلق و مبین مثبتین باشند ( اعتق رقبة / اعتق رقبة مومنه ) جمع میان ان دو به حمل مطلق بر مقید است یا به استحباب مقید ؟ نظر مشهور با دلیل ان را ذکر کنید. ص 220

ج : مشهور مطلق را حمل بر مقید میکنند زیرا در این صورت به هر دو دلیل عمل کرده اند. الجمع مهما امکن اولی من الطرح

20- با توجه ب عبارت مراد از مجمل و مبین  چیست ؟ ص 225

و الظاهر أنّ‏ المراد من‏ المبیّن... الکلام الّذی له ظاهر، و یکون بحسب متفاهم العرف قالبا لخصوص معنى؛ و المجمل بخلافه. فما لیس له ظهور مجمل و إن علم بقرینة خارجیّة ما ارید منه‏

ج : مبین کلامی است که در معنایی ظهور دارد و به حسب متفاهم عرفی الفاظش قالب برای خصوص این معناست و مجمل چیزی است که اینگونه نباشد. بنابراین کلامی که در معنایی ظهور ندارد مجمل است هر چند بواسطه قرائن دیگر مراد متکلم فهمیده شود.

......

اضافات :

* – آیا این مطلب که " اصل در در قید برای احترازیت است " میرساند که جمله وصفیه مفهوم دارد؟ چرا ؟ ص 119

ج : خیر زیرا معنای احترازیت قید ، دخالت ان در موضوع شخص ان حکم است نه دخالت ان در موضوع سنخ حکم و با از بین رفتن شخص حکم سنخ حکم از بین نمیرود.

*- ایا تخصیص زدن عام با مفهوم مخالف - در جایی که هر دو جمله صلاحیت قرینیت برای هم دارند - جایز است یا خیر ؟ چرا ؟ ص 183

ج : خیر جایز نیست زیرا اگر دلالت عام و مفهوم مخالف بالوضع باشد عام و مفهوم مخالف با هم تعارض میکنند و کلام مجمل میشود و اگر دلالت عام و مفهوم مخالف  به واسطه مقدمات حکمت باشد باز هم هر دو تعارض میکنند و رجحانی نسبت به هم ندارند اما اگر دلالت یکی از این دو اظهر باشد – مثل اینکه یکی دلالتش بالوضع باشد و دیگری با مقدمات حکمت – در این صورت اظهر بر ظاهر مقدم میشود. 

*– معنای عام در عام استغراقی و مجموعی و بدلی چیست ؟ص 139

ج : عام در هر سه قسم مذکور به یک معنی است و ان هم : "شمول المفهوم  لجمیع ما یصلح ان ینطبق علیه " است.

*- طبق نظر صاحب کفایه ره ایا جمله شرطیه دلالت بر علیت منحصره دارد یا خیر ؟ به طور خلاصه توضیح دهید ؟ ص 98 -99 - 100

خیر ، دلالتی ندارد زیرا دلیلی بر اینکه جمله شرطیه علت منحصره را میرساند نداریم و کسانی که به تبادر یا انصراف و یا مقدمات حکمت برای اثبات ظهور جمله شرطیه در علیت منحصره تمسک کرده اند دلیلشان از نظر صاحب کفایه ره ناتمام است.

---

[1] آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول ( با تعلیقه زارعى سبزوارى ) - قم، چاپ: ششم، 1430 ق.