مرحوم مظفر ره در بحث اجماع فرق بین خبر متواتر و اجماع را چنین بیان میکنند :
ان هناک فرقا بین الاجماع و الخبر المتواتر: ان الخبر دلیل لفظی على قول المعصوم ای انه یثبت به نفس کلام المعصوم و لفظه فیما اذا کان التواتر للفظ.
اما الاجماع فهو دلیل قطعی على نفس رأی المعصوم لا على لفظ خاص له، لانه لا یثبت به- فی ای حال- ان المعصوم قد تلفظ بلفظ خاص معین فی بیانه للحکم.
توضیح و تحقیق :
فرق اساسى بین «اجماع» و «خبر متواتر» آن است که با خبر متواتر (برفرض اینکه تواتر لفظى باشد) علاوه بر مضمون و معنا، عین سخن معصوم ثابت مىشود و اما اجماع تنها مضمون سخن معصوم را ثابت مىکند و لذا اجماع را بدلیل لبّى، نامگذارى کرده‌اند همانند دلیل عقلى، که بوسیله «اجماع» و «دلیل عقلى» اصل حکم شرعى ثابت مىشود و اما اینکه امام (ع) آن حکم را با چه الفاظى بیان فرموده باشد؟ ثابت نمىشود.
البته اینکه دلیلی لفظى باشد یا لبّى ، دارای ثمره است مثلا در شبهه مصداقیّه اگر مخصّص دلیل عامّ، دلیل لفظى باشد تمسّک به عامّ جایز نیست و اگر دلیل لبّى باشد تمسّک جایز خواهد بود .
اما بین خبر متواتر معنوی و اجماع فرقی وجود ندارد جز اینکه ممکن است گفته شود خبر متواتر معنوی از قبیل خبر حسی است اما اجماع از قبیل حدسیات میباشد.
فرق دیگری که به ذهن میرسد این است که اجماع ممکن است کاشف از وجود فقط یک روایت باشد اما تواتر معنوی از مجموعه ای روایات متعدد حکایت میکند که از انها میتوان مطلب واحدی را برداشت کرد.
نسخ التلاوة فقط بدون نسخ الحکم مثل
آنچه که در کتاب البیان (ص 220) نقل شده است: «روى ابن عباس ان عمر قال: فیما قال
و هو على منبر ان اللّه بعث محمدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم بالحق و انزل علیه
الکتاب فکان مما انزل اللّه آیة الرجم فقرأناها و عقلناها و وعیناها فلذا رجم رسول
اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلّم و رجمنا بعده فاخشى ان طال بالناس زمان ان
یقول قائل و اللّه ما نجد آیة الرجم فى کتاب اللّه فیضلوا بترک فریضة انزلها
اللّه». سپس صاحب البیان مىگوید: «أقول: و آیة الرجم التى ادعى عمر آنها من القرآن
و لم تقبل منه رویت بوجوه منها: اذا زنى الشیخ و الشیخة فارجموهما البته نکالا من
اللّه و اللّه عزیز
حکیم،
و منها: الشیخ و الشیخة فارجموهما البتة بما
قضیا من اللّذة، و منها ان الشیخ و الشیخة اذا زنیا فارجموهما البتة». حال اهل
سنّت مدعى هستند که آیه رجم در قرآن بوده، سپس این آیه تلاوتش نسخ شد، ولى حکم
آنکه رجم و سنگسار کردن است باقى ماند.
مراد از نسخ تلاوت :
تعریف
به گمان قائلان به نسخ تلاوت، آیه یا آیاتی در
قرآن کریم بوده که تلاوت می‌شده و مشتمل بر حکمی تشریعی بوده است ولی بعداً از
قرآن ساقط و فراموش شده، ولی حکم آن منسوخ نشده و برای همیشه باقی است.
آنان برای اثبات سخن خود به آیه جعلی رجم
استناد کرده‌اند که از عمر بن خطاب و اُبَیّ بن کعب نقل شده است که گفته‌اند: «کان
فیما انزل من القرآن، الشیخ و الشیخة اذا زنیا فارجموهما البتة؛ اگر پیرمرد و
پیرزن زنا کردند، حتماً آن دو را رجم کنید». می‌گویند این آیه در قرآن بوده و
بعداً حذف شده است؛ ولی حکم آن باقی است.
بطلان این نوع نسخ از نظر علمای امامیه
علمای امامیه بر بطلان این نوع نسخ اتفاق نظر
دارند؛ زیرا:
۱. قائلان به این نسخ، به اخبار آحاد تمسک
جسته‌اند؛ در حالی که سند این اخبار، صحیح نیست؛
۲. اخبار آحاد افاده ظن میکنند؛ و نسخ
آیه محکم با ظن، روا نیست؛
۳. با مصلحت نزول آیات منافات دارد؛
۴. قبول این نوع نسخ، در حکم قبول تحریف
قرآن است.
صاحب البیان فی تفسیر القرآن در این باره می‌نویسد:
قول به نسخ تلاوت، همان قول به تحریف و اسقاط قرآن است… و مسلمانان بر این نکته
اجماع دارند که نسخ، به خبر واحد ثابت نمی‌شود؛ زیرا امور مهمی که معمولاً بین همه
مردم شایع می‌شود و خبر آن در همه جا انتشار می‌یابد، به خبر واحد ثابت نمی‌شود؛
لذا اگر همگان درباره چنین اموری، بی اطلاع باشند و تنها خبر واحدی درباره آن
باشد، اثبات آن به خبر واحد معقول نیست و همین که بعضی چنین خبری را نقل کرده و
برخی نقل نکرده‌اند، دلیل بر کذب راوی یا اشتباه و خطای او است. بنابراین، چگونه
با خبر واحد میتوان ثابت کرد آیه رجم ، جزء قرآن بوده و نسخ شده است؟!
بطلان این نوع نسخ از نظر علمای اهل سنّت
بعضی از علمای اهل سنّت نیز این نوع نسخ را
قبول ندارند؛ مثلاً سیوطی از کتاب الانتصارِ قاضی ابوبکر باقلانی از عده‌ای نقل میکند
که این نوع نسخ را انکار کرده‌اند؛ غزالی در المستصفی از گروهی نقل میکند که
اساساً نسخ تلاوت ممتنع است؛ عده‌ای از معتزله و ابومسلم و امثال او نسخ تلاوت را
انکار کرده‌اند؛ دکتر صبحی صالح ، ادعای نسخ تلاوت را عملی جسارت آمیز میداند. از
نسخ تلاوت به « رفع تلاوت »، « نسخ خط »، « نسخ رسم » و « نسخ لفظ » نیز تعبیر شده
است.
فرهنگ نامه علوم قرآن جلد : 1 صفحه : 4695
سوالات درس اصول فقه علامه مظفر ره. بحث : کیفیت جعل امارات / نسخ کتاب / اجماع /
1 . چرا مرحوم شیخ اعظم ره قائل به مصلحت سلوکیه شد؟
2 . فرق مصلحت سلوکیه و مسببیت در چیست ؟
3 . فرق مسلک طریقیت و سببیت در چیست ؟ ادامه مطلب ...
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد و ال محمد و اللعن علی اعدائهم
حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام): امام همچون کعبه است که باید به سویش روند، نه آنکه (منتظر باشند تا) او به سوی آنها بیاید. بحار الانوار ، ج 36 ، ص 353
سوالات کلاسی درس اصول فقه علامه مظفر ره بحث حسن و قبح عقلی
توضیحی درباره دلیل دوم عدلیه در اینکه اشیاء دارای حسن و قبح هستند . ( اصول فقه علامه مظفر. بحث ملازمات عقلیه )
دلیل دوم علیه بر وجود حسن و قبح در اشیاء چنین است :
اگر حسن و قبح عقلی نداشته باشیم حسن و قبح شرعی هم نداریم / ولی حسن و قبح شرعی داریم
در نتیجه : پس حسن و قبح عقلی هم داریم
این مطلب به دو بیان تبیین شده :
بیان اول :
به صرف امر و نهی شارع اشیاء متصف به حسن و قبح نمیشوند. بلکه باید شارع درباره انها حسن ( ثواب ) قبح ( عقاب ) را هم بیان بفرماید.
بسم الله الرحمن الرحیم
و صلی الله علی محمد و اله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم
شفیعه دو سرا ، انسیه حورا ، حضرت زهرا سلام الله علیها :
إنْ کُنتَ تَعمَلُ بِما أمَرناکَ و تَنتَهی عَمّا زَجَرناکَ عَنهُ فَأنتَ مِن شیعَتِنا و إلاّ فَلا
:اگر به آنچه تو را به آن فرمان مى دهیم عمل کنى و از آنچه برحذر مى داریم دورى کنى ، از شیعیان مایى و الاّ هرگز .
سوالات کلاسی درس اصول فقه علامه مظفر ره. بحث دلالت اقتضا و بحث تمسک به عام در شبهه مصداقیه
اجبی بالاختصارو اقل من صفحة واحدة رجاء ا :
1 . ما الفرق بین دلالة التنبیه و الاقتضاء ؟
2 . ما الفرق بین المفهوم و الدلالة السیاقیه ؟
3 . لماذا لا تسمی الدلالة الاشاره ، بالدلالة ؟
4 . فی ای فرض تکون دلالة الکنایات من قبیل دلالة التنبیه؟
5 . لماذا لا یصح التمسک بالعام فی الشبهة المصداقیه ؟
6 . هل یجوز التمسک بالعام فی الشبهات المصداقیه عند المشهور ام لا ؟ الف : نعم ب : لا
7 . اذکری مثالا لتمسک بالعام فی الشبهه المصداقیه فی الفقه مع ذکر منبعه.
سوال تحقیقی :
1.محقق نائینی ره در کتاب فوائد الاصول ، ثمره بحث تداخل اسباب و مسببات را چه چیزی میداند ؟
سوالات درسی :
1.در بحث تعدد شرط و اتحاد جزاء ، چگونگی تعارض بین مفهوم و منطوق را در قالب مثال توضیح دهید.
2. سیربحث در حل مشکل تعارض بین مفهوم و منطوق در موارد تعدد شرط و اتحاد جزاء را در چند جمله کوتاه – حدودا دو سه خط - بیان فرمایید.
3. مقتضای اصل لفظی ( مقتضای قاعده ) در بحث تداخل اسباب و مسببات چیست ؟
4. مقتضای اصلی عملی در تدخل اسباب و مسببات چیست ؟ چرا ؟
5. در تداخل مسببات دلیل کسانی که قائل به عدم تداخل شده اند چیست ؟
6. در چه فرضی بلاشک تداخل مسببات صحیح است ؟
تطبیقات فقهی و برخی نکات بحث تداخل اسباب و مسببات :
از مساله تداخل اسباب در ابواب مختلفی از فقه کاربرد دارد از جمله
1.طهارت
در صورتی که چند غسل واجب بر عهدۀ مکلّف باشد انجام یک غسل به نیت همه کفایت میکند.
2.صلات
نافلۀ نماز مغرب چهار رکعت (دو نماز دو رکعتی) است. در اینکه نماز غفیله و نیز دو رکعت نماز دیگری که بین نماز مغرب و عشا بدان سفارش شده است با نافلۀ مغرب تداخل و در نتیجه، این چهار رکعت از آن چهار رکعت کفایت کند.
ادامه مطلب ...