فقه العقود/استاد شوپایی/جلسه ششم 9 مهر 97

جلسه ششم 9 مهر 97

در اینکه ایا ملکیت از امور انتزاعیه است یا نه ، محقق اصفهانی فرمود اگر بخواهد از امور انتزاعی باشد یا باید منشا انتزاع ، عقد یا حکم تکلیفی جواز تصرف و یا قدرت تکوینیه باشد در حالی که هیچ یک از این سه مورد نمیتواند منشا انتزاع باشد.

اما اینکه کلام محقق اصفهانی تمام است یا نه ، انچه که محقق صدر به ان پرداخته قسمت دوم است که انتزاع ملکیت از حکم تکلیفی جواز تصرف باشد و به فرض دیگر متعرض نشده اند.  

اشکال اصفهانی دومطلب بود که ملکیت نمیتواند از جواز تصرف انتزاع شود در حالی که جواز تصرف در برخی موارد وجود نداردزیرا اولا : ملکیت با جواز تصرف نسبت عموم من وجه دارد.

و ثانیا : قیام مبدا به شیی به قیام انتزاعی، مستلزم این است که مشتقی از منشا ان اخذ شود و بر ان حمل شود که این هم امکان ندارد

در نتیجه جواز تصرف نمیتواند منشا انتزاع ملکیت شود.

محقق صدر به این دو وجه اشکال کرده اند که : ما در موارد ملکیت محجورین و یا صبی میتوانیم ادعا کنیم که جواز تصرف که منشا انتزاع ملکیت است در موارد محجور و صبی هم وجود دارد. در صبی هم جواز تصرف وجود دارد اما مشروط به بلوغ است نه اینکه برای صبی بالکل جواز تصرف وجود نداشته باشد. ایشان ادامه میدهند که مجعول واقعیتی ورای جعل ندارد و اینجا ملکیت از جعل مشروط انتزاع میشود و حکم در مورد صبی به نحو قضیه شرطیه وجود دارد. ؟؟؟؟

راه دیگر این است که بگوییم که جواز تصرف در مورد صبی هست به اعتبار ولی او. ولو که جواز تصرف مشروط هم نباشد. اما ولی به اعتبار همان صبی تصرف میکند و صبی بیگانه از تصرف نیست.

در نتیجه در مورد صبی ملکیت بدون منشا انتزاع نیست.

این جواب ابتدایی و اولی است که محقق صدر از وجه اول اصفهانی بود.

محقق اصفهانی متوجه این اشکال بوده و جواب داده است که : این مطلب انتزاعیت را نمیتواند درست کند زیرا جواز تصرف اقتضایی نمیتواند ملکیت فعلی را درست کند.

و توجیه دیگر اقای صدر هم درست نیست زیرا جواز تصرف ولی نمیتواند انتزاعیت را درست کند زیرا تصرف ولی متباین از تصرف صبی است .

محقق صدر این جوابها را ناتمام میداند. :

نسبت به جواب اول میفرمایند : در مورد صبی که جواز تصرف مشروط را قائلیم این جواز تصرف بما انه مشروط جواز فعلی است نه اقتضایی هر چند که مشروط در ان ، فعلی نیست اما به لحاظ جعل فعلی است.

اما نسبت به جواب دوم : ولی که بیگانه از تصرف صبی نیست و همین مقدار برای رفع تباین نیست.

استاد : ایا این تصحیح درست هست یا نه کلام اقای صدر این شد که تصرف مشروط بما انه مشروط امر فعلی است و این میتواند منشا انتزاع ملکیت فعلی شود اما ایا این مطلب که این قضیه شرطیه حکم در ان فعلیت دارد یا نه محل اشکال است که اشکال ان مربوط به استصحاب تعلیقی است. اگر کسی قبول کرد که در مورد همه احکام شرطیه خود این حکم تعلیقی را حکم فعلی بدانیم ولی این قضیه تعلیقیه اگر بخواهد فعلیت پیدا کند فعلیت ان به اعتبار جعل است نه به اعتبار مجعول و این فعلیت به لحاظ عالم جعل ، دیگر نسبت به افراداین موضوع فعلیت ندارد بلکه فعلیت ان به خود مقنن است.

وجه دوم هم این بود که ضابطه انتزاع این بود که بتوانیم وصف اشتقاقی از منشا ان اخذ کنیم و ... . محقق صدر این وجه را به سه مناقشه قبول ندارند :

اولا : ان حیثیت منشا انتزاع را خود جواز تصرف نمیگیریم تا اشکال شما رخ بدهد بلکه ان حیثیت منشا انتزاع : اختصاص شخص به جواز تصرف حیثیتی است که در صاحب المال محقق است و عنوان اشتقاقی مال در صاحب المال محقق است. شخص صاحب مال مالک است .

ثانیا : هرچند منشا انتزاع جواز تصرف باشد و قاعده و ضابطه انتزاع را هم قبول کنیم اما عنوان اشتقاقی که در اینجا میسازیم : این جواز تصرف سبب انتزاع است نه منشاانتزاع. و لازم نیست وصف اشتقاقی بر سبب انتزاع هم صدق کند. فرق است بین منشاالانتزاع و سبب الانتزاع. منشا همان اختصاص الشخص به جواز تصرف است.

ثالثا : انتزاعی که در اینجا گفته میشود ان انتزاع در فلسفه نیست بلکه منظوور اعتباری در طول اعتبار دیگر است. اینجا باید جواز تصرف را اعتبار کرد و در طول ان ملکیت را اعتبار کرد.