فرق بین قاعده فقهی و اصولی

فرق بین قاعده اصولی و قاعده فقهی

برگرفته از درس خارج اصول ایت الله محمد تقی شهیدی پور

مقدمه

استنباط یعنی اقامه حجت بر حکم شرعی کلی، اعم از اینکه این استنباط استنباط وجدانی یاتعبدی یا استنباط تنجیزی و تعذیری باشد.

جامع این موارد هم این است که علم اصول ، علم

 به قواعدی است که در طریق اقامه حجت بر حکم شرعی کلی قرار می گیرد ، اقامه حجت هم  گاه به نحو استنباط وجدانی است، و گاه به نحو استنباط تعبدی و گاه استنباط تنجیزی و تعذیری هست. 

حقیقت سر قفلی

بسم الله الرحمن الرحیم  وبه نستعین

بحث سرقفلی از مباحث جدید است که در کتب قدما اشاره ای بر ان دیده نشده و شاید اولین کسی که در این زمینه مباحث استدلالی را مطرح کرده ، مرحوم شیخ حسین حلی ره ( متوفای 1397 ه ق ) در کتاب بحوث فقهیه میباشد.

در یک تقسیم بندی کلی سرقفلی به دو نحو قابل تصور است : 

انتساب قتل و مقدار دیه در مساله جاذب و مجذوب

بسم الله الرحمن الرحیم

عنوان نوشته : انتساب قتل و مقدار دیه در مساله جاذب و مجذوب

برگرفته از دروس ایت الله محمد قائنی دام ظله

مقدمه : در مساله ای که مطرح خواهد شد نکات مهمی وجود دارد از جمله معیار در قتل از حیث عمد و غیر عمد ، نحوه انتساب قتل به قاتل از حیث اینکه قاتل یک نفر است یا چند نفر ، و نحوه برخورد با روایات در بحث انتساب قتل از حیث تعبدی بودن یا تعبدی نبودن. 

مقدمه برای بحث جوائز السلطان مکاسب

قال الشیخ الاعظم الانصاری ره فی مباحث جوائز السلطان : بعد تبیین صور اربعه لاقسام الجوائز الماخوذ من الجائر : اما الاولی ( ای قسم الاول من اقسام الجوائز و هو : ان لا یعلم للجائر مال مال حرام یحتمل کون الجائزة منها ) :

"فلا إشکال فیها فی جواز الأخذ و حلیة التصرف للأصل و الإجماع و الأخبار الآتیة[1]"

فما هو المراد من الاصل فی کلام الشیخ ره ؟

فلها احتمالات : 

مواردی که تقیه واجب نیست

مواردی که تقیه واجب نیست

بدون تردید تقیه از واجبات دینی است که در روایات اهمیتش به نماز تشبیه شده. حتی گفته شده که دستگیری و شهادت حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام بخاطر تقیه نکردن هشام بن حکم بوده.

اما با بررسی روایات میتوان گفت در سه مورد زیر تقیه کردن جایز یا لازم نیست.

اول : جایی که حفظ اصل دین متوقف بر ان است. 

الفاظ نقل اجماع

بسم الله الرحمن الرحیم

الفاظ اجماع :

اجماع صرفا با لفظ اجماع نقل نمیشود بلکه الفاظ دیگری نیز وجود دارد که میتواند دلالت بر اجماع کند.

این الفاظ به سه دسته تقسیم میشوند :

الفاظ صریح در اجماع ، الفاظ ظاهر در اجماع ، الفاظ مشعر به اجماع

تا انجا که فحص کردیم الفاظ نقل اجماع میتواند از این قرار باشد :

تلخیصی از بحث رویت هلال حضرت ایت الله مکارم شیرازی مد ظله

نکاتی از بحث رویت هلال با چشم مسلح از مباحث ایت الله العظمی مکارم مد ظله با کمی حاشیه نگاری ( مطالب داخل پرانتز از حقیر میباشد )

آیا رؤیت ماه با تلسکوپ کافى است؟

«مشهور» در میان مراجع این است که رؤیت هلال، باید با چشم غیر مسلّح باشد ولى بعضى از فقهاى معاصر قائل به کفایت مشاهده با تلسکوپ شده‌اند. ( البته اجماع در این مساله به درد نمیخورد زیرا این مساله در قدیم مبتلا به نبوده تا کسی درباره ان نظر بدهد  ، و منظور ایشان از ذکر عبارت " مشهور در میان مراجع" ، این است که مشهور بین علمای معاصر که به این مساله مبتلا بوده اند و در مساله نظر داده اند میباشد، حال  برای استدلال بر عدم جواز رویت با چشم مسلح میتوان گفت :)

 "رؤیت ماه" معیار روایات متواتره است

 از جمله در باب سوم از ابواب شهر رمضان وسائل الشیعة 28 روایت نقل شده که غالبا همین مضمون را دارد. «اذا رأیت الهلال فصم و اذا رأیته فافطر» یا یا «صم للرؤیة و افطر للرؤیة»؛ هنگامى که ماه را دیدى روزه بگیر و هنگامى که آن را (در پایان رمضان) دیدى افطار کن.

بعد از تعارض دو روایت ایا مرجع عام فوقانی است ؟

اگر دو روایت خاص معارضه کردند ایا مرجع عام فوقانی است ؟

برخی نظیر میرزای نائینی ، محقق میلانی ، سید کاظم حائری ، در مرجعیت عام فوقانی اشکال دارند .

محصل کلام این بزرگان به تقریب ما این است که : احتمال میدهیم وجود مخصص معتبر فی حد ذاته کافی باشد که دیگر به ان عام فوق عمل نکنند . مثلا اکرم کل عالم و یا لا تکرم العالم الفاسق و خطاب دیگر : اکرم العالم الفاسق.

ما احتمال میدهیم که لفظ وجود خطاب لا تکرم العالم الفاسق  ولو مبتلا به معارض هست اما چون فی حد ذاته معتبر است نفس وجود این خاص مخالف مانع باشد از بنای عقلا برای رجوع به عام فوقانی.